Federación Foros por la Memoria
Comunicados y Documentos de la Federación
Noticias
Agenda
Artículos y Documentos
Home » Artículos y Documentos

Bibliografía de guerra

La Región, | 15 agosto 2011

La historia sobre la guerra en Ourense escrita por historiadores españoles comienza a publicarse muy tarde

 

 

Como en el resto del país, la historia sobre la guerra en Ourense escrita por historiadores españoles comienza a publicarse muy tarde. Prácticamente en los finales del franquismo y en los inicios de la democracia. Hasta entonces se publican algunas memorias y recuerdos, todos desde el punto de vista de los vencedores y los escritores no franquistas introducen en sus novelas y cuentos historias, personajes, vivencias y situaciones casi siempre reales, amparándose en la creatividad, la imaginación y la suposición para sobrevivir a la censura.

En el caso de Ourense son los jóvenes historiadores, los que no han vivido la guerra, los que publican los primeros trabajos, destacando a por su extensión y documentación el profesor Julio Prada, discípulo del profesor Jesús de Juana, autor de tres documentados libros sobre el tema. El historiador inglés Hugh Thomas, autor de uno de los primeros libros sobre la guerra civil, aprovecha su biografía sobre el empresario ourensano Eduardo Barreiros para historiar lo que fueron los primeros años de guerra en esta ciudad. Destacan también dos libros concretados en la provincia: el de Edelmiro Martínez sobre A Limia y el de Domingo Rodríguez sobre la prisión instalada en el Monasterio de Celanova. Los maestros, las primeras víctimas de la represión en el inicio de la guerra, y los médicos, tienen también en Orense sus historiadores, Xosé Manuel Cid y David Simón, respectivamente, que los rescataron del olvido. Aunque el libro acaba cuando comienza la guerra, tiene especial interés la historia de la Falange local escrita por el ourensano Fernando Meleiro con sinceridad y cierto tono cotidiano. En el sector de las Memorias destacan las del socialista Eligio Rodríguez y las del comunista José Arias. Los novelistas, poetas y autores de teatro ourensanos nacidos en la guerra o poco después, han dejado también textos muy significativos. Se echa de menos el testimonio histórico y literario de la generación de escritores que vivieron y sufrieron la guerra. Risco, Otero Pedrayo, Cuevillas, Blanco Amor, etc. Echaron un muro de silencio sobre sus vivencias y recuerdos. Ésta es una relación de libros sobre el tema con la que finalizamos esta serie iniciada el 18 de julio, 75 años después del comienzo de la guerra civil española.

 

Agosto do 36

As xentes estaban asustadas. Somente saían das súas casas para fece-los traballos mais indispensables. Todos eran a arreciarse cando chegaban os ecos dos disparos. Uns ecos que baixaban da serra. Os rapaces tamén andaban entristecidos e non saían como tiñan por costume a xogar ós camiños e a eira, entre os horreos. Acubillábanse á beira dos maiores e escoitaban calados, apouvigados, as escasas palabras que pronunciaban sobre o que estaba acontecendo, do que somente se falaba na intimidade do fogar. Había temores e receos de todo e de todos, especialmente de Lázaro e dulgún veciño máis, que subían e baixaban polo lugar como escoltando ou espiando. Sen embargo, algunhas persoas, amigas ou familiares, reuníanse en legares recollidos e comentaban caladiñamente o que estaba a acontecer coa mestra.

-Xa a matarían.

-Non, matar non a mataron aínda. De ser así xa a baixarían da serra os falangistas. Lázaro di que a viu atada a un Carballo.

-Faille ti caso o Lazaro. Ese di o que lle mandan. Veríaa atada a un Carballo, pero xa estaria morta.

-Lazaro di que non.

-A quen queren eles pillar á a Gregorio.

– E daquela, ¿como non se entrega xa?

– Porque se se entrega, mátano.

-Pois de non se entregar, mátana a ela.

Calaban. Cavilaban. Pero alo dentro das suas mentes non podían atopar nada que lles explicase o porque daquela extraña situación. Todo eran sombras. Todo era medo .

-Se cadra a ela non a matan –aventura alguén no medio do silencio – Manuel ha seguir namorado dela.

-Enton ¿como a prendeu? ¿Como a levou á Touza e a ten presa ali, atada a un árbore, coa calor que vai na serra?

-Para coller o Gregorio. Tal é a trampa que lle puxeron

-Son uns bestas. Ela non ten culpa ningunha.

(De la novela: ‘Agosto do 36’ del novelista y periodista ourensano Xosé Fernández Ferreiro)

 

Arraianos

Percorre coa lengua a liña de goma do papel de fuma. Consuma o pito. Acendeo. O militante acende o pito e escoita, tras da xuntanza no sindicato, a recomendación de ir alo. Achegase aos vidros da fiestra e ves o da barba longa, elleiras violeta, beizo embaeados de café. O militante aínda é novo e está canso, apos de toda unha noite de vela e de tensión. Saúda aos seus de puño levantada e sai á rua. As palmeiras do Posío estaban inmóviles porque o 20 de xullo de 1936 Ourense era un horror de bochorno e os seus lumes interiores parecían reavivados. Naquel xardín agardara un día para saber a calificación do seu exame de ingreso. Ali foron os primeiros bicos, cabo das pombas e do pavón real pavoneándose. Tal vez xa mais nunca ia haber para el Posío. O militante quita o sueter branco e pono sobre os ombreiros. Non intenta disimular a culata da pistola que se fai notar fóra do cinto. Bota a andar cara alo. Cara onde lle dixeran no sindicato. No sindicato outros quedaban recibindo e mandando recados co veo do telefono sen parar nas súas voltas timbradas. O dia anterior fora domingo sen repinique de sinos na catedral. O militante, desde a Ponte da Burga, ve fumegar as augas do lavadoiro, un val da Barbaña estrepitoso quentor e de verduras; no Salto do Can algún alcipreste e algún pombal augustos, e choupanas miserentas: tres piñeiros mansos coma tres antucas xaponesas nun outeiro. As fiestras do Seminario estaban fechada. Fíxolle o militante un signo de recoñecemento ao mancebo da botica do Román. Respondeulle este cun sorriso de preocupación desde o interior, e baixou a cabeza. Ve o militante como uns carabineiros se agrupan na porta do Goberno Civil. Identifícase el como da A.T.E.O. Pasa. Uniformes azuis e verdes confóndese ao pe da escada principal. Ao amparo de tricornios e gorras de prato cos barboqueixos baixados. Conversas en baixiño. No sobrado andan os da construcción con cartuchos de dinamita ao cinto, en alpargatas, coas faldras da camisa fora. O militante ve desde unha fiestra o patio cheo de homes armados de fusis ou escopetas, algúns con correame e cartucheiras de regulamente. Séntense voces agres, voces marciais, voces españolas.

(De la novela ‘Arraianos’, de la que es autor el escritor ourensano Méndez Ferrín).

http://www.laregion.es/noticia/166322/bibliografia/guerra/